मुख्य सामग्रीवर वगळा

पोस्ट्स

लेणी लेबलसह पोस्ट दाखवत आहे

Hal Khurd Caves | दुर्लक्षित हाळ खुर्द लेणी, खोपोली

हाळखुर्द बौद्ध लेणी सर्वप्रथम मी या पोस्ट च्या माध्यमातून आवाहन करू इच्छितो की; जे - जे प्रसिद्ध आहे; त्या वास्तू अथवा ठिकाणांना भेटी देण्यासाठी सर्वच जण उत्सुक असतात. त्या स्थळांना वारंवार भेटी दिल्या जातात. परंतु; काही ठेवा असा देखील आहे, जो वर्षानुवर्षे आपल्या अस्तित्वाची लढाई या निसर्ग चक्रात एकटाच लढतो आहे. ऊन, वारा, पावसाच्या माऱ्यात शतकानुशतके कोणा वाटसरू अथवा पामराची वाट पाहत तिष्ठत उभा आहे. आपल्या मनीच्या गतकालीन वैभवाच्या गोष्टी ऐकण्यास जणू काही कोण तरी येईल आणि त्यास मी खुल्या मनाने, ओतप्रोत माहितीचा खजिना रिता करेन.... ! हेच तर त्या वास्तु बोलत नसतील ना ?? कधी हाकली आहे का त्यांची हाक ?? कधी साधला आहे का त्यांच्याशी संवाद ??.... मी ऐकलं आहे आज अशाच एका प्राचीन वास्तूची कथा...आज आम्ही इतकी माणसे त्या वास्तूवर एकत्र बघून ती वास्तू किती सुखावली असेल म्हणून सांगू...?मी तरी आज त्या वास्तूवर, तिच्या मनीच्या गुजगोष्टी ऐकून भारावलो. तिच्याशी मनातल्या मनात संवाद साधू लागलो. त्या वास्तूला एकेक प्रश्न विचारू लागलो, आणि ती वास्तूदेखील माझ्याशी बोलू लागली. तिच्या प्राचीन वैभ...

शिवनेरी बौद्ध लेणी - जुन्नर

प्रस्तावना:- महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यातील जुन्नर तालुका हा पर्यटन तालुका म्हणून प्रसिद्ध आहे. अभ्यासकांच्या मते संपूर्ण भारत भर सुमारे १२०० नोंद लेणी असून त्यामधील सुमारे ९०० ते १००० लेण्या ह्या एकट्या महाराष्ट्रात आहे. या इतक्या मोठ्या प्रमाणावर लेणी इथे महाराष्ट्रात कोरल्या गेल्या, काय कारण असेल बरे ? पुढे जाऊन अभ्यास केल्यावर असे लक्षात येते की, भारताच्या लिखित इतिहासाची सुरुवातच मुळात बौद्ध सम्राट अशोकांच्या शिलाशासनापासून होते, असे अभ्यासक अथवा पुरातत्व शास्त्राद्वारे मानले जाते. बिहार येथील बाराबार डोंगररांगेत आजीवक साठी पहिली लेणी कोरली. श्रमण परंपरेतील चारिका करणाऱ्या भिक्खुंसाठी वर्षावासात निवासासाठी लेण्यांची निर्मिती ही मुळात सम्राट अशोकांच्या काळात सुरू झाली. पुढे जाऊन बौद्धधम्म/ मताचा प्रचार व प्रसारासाठी मोठ्या प्रमाणावर आदरणीय भिक्खूगण विंध्य-नर्मदा पार करून ह्या महाराष्ट्रात उतरले. सह्याद्रीतील कातळकडे बघून त्यांच्या मनात अक्षरशः धुमारे फुटले असतील. दक्खनच्या पठारावरील अग्निजन्य (बेसाल्ट) खडक हा लेनिनिर्मितीसाठी अनुकूल असा होता. तर केवळ अग्निजन्य खडक असून लेणी निर्मि...

कोंढाणे लेणी - कर्जत चा प्राचीन इतिहास सांगणारी ऐतिहासिक वास्तू

मित्रांनो, महाराष्ट्र राज्यातील रायगड जिल्ह्यातील कर्जत तालुका हा सह्याद्रीने वेढलेला आहे. ह्या कर्जत मध्ये विविध गडकिल्ले, प्रेक्षणीय स्थळे आहेत. यांपैकी, कर्जत च्या प्राचीन इतिहासाची साक्ष देणाऱ्या वास्तूंपैकी सुमारे इ.स. पूर्व दुसऱ्या शतकातील एक वास्तू म्हणजे किल्ले राजमाचीच्या पायथ्याशी असलेली कोंढाणे लेणी होय. कोंढाणे लेणी हि इ.स. पूर्व दुसऱ्या शतकात कोरलेली असून ती बौद्ध धम्मातील स्थविरवाद या पंथाशी संबंधित असलेले शैलगृह आहे. ही लेणी मुंबईपासून पुण्याकडे जाणाऱ्या प्राचीन बोरघाट मार्गावर आहे. सोपारा बंदरातून कल्याणमार्गे पुढे देशावर विविध घाटमार्गाच्या साहाय्याने व्यापार होत असे. या व्यापारावर अंमल अथवा चौकी पहाऱ्यांचे ठिकाण म्हणून किल्ल्यांची निर्मिती झाली. तर अशाच प्राचीन बोरघाट (खंडाळा) मार्गावर किल्ले राजमाचीच्या पायथ्याशी असलेल्या कोंढाणे लेणीची सफर आपण आज करणार आहोत. कोंढाणे लेणी तशी आजच्या तारखेपर्यंत मी ४ ते ५ वेळा पहिली आहे. परंतु; मी जेव्हा पहिल्या वेळेस कोंढाणे लेणी ला भेट देण्यासाठी गेलो तेव्हा मी कसा गेलो ? लेणीवर काय पाहिलं ? लेणीची सद्यपरिस्थिती तसेच लेण...